بیوتن- یک کتاب یک گفتگو
گفتگوی محمدقائم خانی با سمیه عالمی
قسمت جدید «یک کتاب، یک گفتوگو» با تمرکز بر آمریکا، این بار با کتابی ایرانی ادامه یافت. یعنی آمریکا را از نگاه نویسندهای ایرانی و در نسبت با ایران و اسلام، مورد توجه قرار دادهایم. رمان «بیوتن» رضا امیرخانی از معدود روایتهای نویسندگان ایرانی، از جغرافیای بیرون از مرزهای ایران است. برای واکاوی نسبتمان با آمریکا در بستر رمان بیوتن، با سمیه عالمی گفتوگو کردیم که این روزها در مسیر یافتن روایتی نو از ایران، فعالیتهای زیادی انجام میدهد. ایرانی که پس از انقلاب سال 57، صورتی نو یافته و قصههای تازهای پیدا کرده است. اتفاقاً رضا امیرخانی هم جزء اولین کسانی است که به این ایرانِ تازه شکل گرفته توجه کرده و در قالبهای متنوعی، سعی نموده آن را روایت کند. به نظر میرسد مهمترین متن منتشره از او، همین رمان بیوتن باشد. اهمیت رمان بیوتن تنها به خاطر گزارش امیرخانی از آمریکا نیست، بلکه بیشتر بدان خاطر است که تلاشی اصیل در جهت نمایش چگونگی شکلگیری تمامیت چهره ایران جدید محسوب میشود. ایرانی که در جهان امروز، داعیهدار برپایی زندگی برمدار شرع است و همه نظم جهانی سکولار را به چالش کشیده است. این رمان هم در ارائه مضامین مرتبط با انقلاب یگانه است و هم در ژرفای مواجهه با دنیای امروز. هرچند فرصت محدود یک گفتوگو چندان فراخ نیست تا کامل به داستان تقابل ایران و آمریکا به عنوان پیشانی دو نوع از مدنیت پرداخته شود، اما خانم عالمی اشارات مهمی به نقاط درگیری اساسی دو تمدن داشت.
سمیه عالمی تجربههای متنوع ارزشمندی در عرصههای گوناگون ادبیات داشته و توانایی زیادی در پرداختن به ابعاد متنوع چنین متونی دارد. نگارش رمانهای تاریخی مربوط به انقلاب، تربیت تعداد زیادی از نویسندگان فعلی فعال در عرصه ادبیات، نگارش متون متعدد واقعیتنگار در فرمهای متکثر، راهاندازی جمعهای موفق نقد و خوانش متون ادبی، برگزاری کلاسها و دورههای متنوع حتی برای غیرفارسیزبانان، حضور در کشورهای همسایه و ارتباطات گسترده با فعالان ادبی به خصوص زنان نویسنده آنها، پختگی خاصی به منش و نگاه ایشان بخشیده است. ایران نزد او ابعاد گوناگونی دارد که بخشهای مهمی از آن، هنوز روایتناشده باقی مانده است. در این گفتوگو نیز صحبت پیرامون رمان بیوتن به گفتارهای متعدد حول جنبههای گوناگون تقابل ایران و آمریکا کشیده شد. سمیه عالمی نه تنها توانایی زیادی در ارائه نظرگاه خویش با ارائه نشانههای فراوان دارد، بلکه نماینده بخش مهمی از زنان فعال در ایران هستند که در فهم موقعیت خویش و وضعیت ایران به بلوغ نسبی رسیده و از صغارت تکرار بیمعنای حرفهای ترجمهای و مشهورات زمانه، خلاص شده است.
بنابراین انتخاب متن و طرف گفتوگو تناسب خوبی با شرایط امروز ما دارد. با این همه در ابتدای پیشنهاد این رمان، هنوز افق روشنی از مسیر گفتوگویی پربار نزد ایشان وجود نداشت. اما خوانش دقیق رمان بیوتن چنین بستری را برای گفتوگویی روشن و افقگشا فراهم کرد. جلسه آنقدر خوب هست که بعد از تمرکز سه جلسهای «یک کتاب، یک گفتوگو» بر جهان انسان آمریکایی، بتواند نقطه اتکایی به دست بدهد. رمان بیوتن به ما اجازه داده که آنچه پیشتر از بنیادهای جامعه آمریکایی واکاویده بودیم را در بستر تقابل انسان ایرانی با جهان امریکایی پی بگیریم. سمیه عالمی به عنوان یک نویسنده باورمند به ایده ایران نوین با تمرکز بر «ارمیا معمر» (شخصیت اصلی رمان بیوتن) به عنوان انسان ایرانیِ باورمند به ایده ایران نو، توانست در این گفتوگو افقی پیش روی ما در مواجهه با آمریکا به عنوان ماحصل تمدن غربی بگشاید. تعیین نسبت ایران با آمریکا به عنوان آخرین صورت انسان غربی، تنها راه پیش روی انسان ایرانی در حرکت پرفراز و نشیبش در دل تاریخ است. امروز سرنوشت ایران با ایده انقلاب سال 57، یعنی امکان تحقق شرع در جهان جدید گره خورده است و تعلل ما در روایت آگاهانه وضعیت حاضر، جز خسارت و اتلاف فرصتها، نتیجه دیگری ندارد.
تعداد بازدید : 70